კავკასიის საერთაშორისო უნივერსიტეტის სტუდენტთა ექსპედიცია ხევში

საქართველოს საპატრიარქომ განათლების სამინისტროსთან ერთად მნიშვნელოვან ეროვნულ პროექტს ჩაუყარა საფუძველი. „ღვთისმშობლის მახარობლები“ - ასე ჰქვია ექსპედიციას, რომლის მიზანია საქართველოს საზღვრისპირა რეგიონებში ადგილობრივ სამღვდელოებასთან ერთად სოფლების კურთხევა, მოსახლეობის დალოცვა, ღვთისმშობლისადმი საქართველოს წილხვდომობის დღესასწაულის მილოცვა. ადგილობრივი მოსახლეობის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის, ტოპონიმებისა და ადათ-წესების შესწავლა და თანამდრეოვე ყოფაში ეთნოკულტურული ასპექტების გამოვლენა.

პროექტში „ღვთისმშობლის მახარობლები“ მონაწილეობა მიიღეს საქართველოს აკრედიტებულ უმაღლეს სასწავლებელთა სტუდენტებმა. რა თქმა უნდა, კავკასიის საერთაშორისო უნივერსიტეტი სტუდენტთა ყველაზე დიდი კონტინგენტით ჩაერთო ექსპედიციაში, რომლის მიზნებისა და ამოცანების შესახებ შეხვედრა სამების საკათედრო ტაძრის ახალგაზრდულ ცენტრში გაიმართა, სადაც მეუფე დანიელმა, მამა გიორგიმ და მამა ზაქარიამ სრული ინფორმაცია მიაწოდეს სტუდენტებს. დაურიგეს კითხვარები, ხატები და ბროშურები მოსახლეობისთვის და საექსპედიციო ეკიპირება. ექსპედიცია ილიაობის დღესასწაულზე, 2 აგვისტოს, დალოცა საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა ილიაII-მ.

წილისყრის შედეგად კავკასიის საერთაშორისო უნივერსიტეტს ისტორიული ხევი შეხვდა. სტუდენტებს გული სვანეთისა და ხევსურეთისკენ მიუწევდათ, თუმცა ვერც კი წარმოედგინათ, რა ელოდათ წინ და რისი მომსწრენი გახდებოდნენ. ექსპედიცია 19 სტუდენტით დაკომპლექტდა, რომლის ლიდერად ერთხმად სოციალურ მეცნიერებათა ფაკულტეტის ჟურნალისტიკის მიმართულების მესამე კურსის სტუდენტი ბექა ცოტნიაშვილი დასახელდა. მან სტუდენტებს დაწვრილებით გააცნო ექსპედიციის ეკიპირებისა და ბარგის ჩალაგების მარტივი მეთოდები, თუმცა ზურგჩანთები მაინც მძიმე იყო და თავიდან გოგონები ცოტას წუწუნებდნენ, მაგრამ მალევე შეეჩვივნენ და არავის აღარ ადარდებდა ზურჩანთის სიმძიმე. ძალიან მალე უნივერსიტეტის სტუდენტებმა ყველა ფაკულტეტიდან საოცარი უნარები გამოავლინეს ლიდერობის, თანადგომის, ერთმანეთის გატანისა და ატანის. ეს იყო გუნდი, რომელმაც 15 დღის განმავლობაში ერთმანეთისთვის ყველაფერი გააკეთა (ბიჭები, რომლებიც უმცირესობაში იყვნენ, გოგონებზე ზრუნავდნენ).

3 აგვისტოს ექსპედიცია ხევისკენ გაემგზავრა. სტეფანწმინდაში ჩასულთ სტუდენტებს მასპინძლობა გაუწია სტეფანწმინდა-ხევის მთავარეპისკოპოსმა იეგუდიელმა, რომელმაც ექსპედიციის მონაწილენი წმინდა ილია მართლის სახელობის გიმნაზიაში დააბინავა. მეგზურობა კი მთელი ექსპედიციის განმავლობაში მამა კონსტანტინეს (ლურსმანაშვილი) უნდა გაეწია. ჩასვლისთანავე მან პროექტის თანახმად სოფლების ნუსხა გააცნო სტუდენტებს საღამოს კი მეუფის ლოცვა-კურთხევით სტუდენტები დარიალის სამონასტრო კომპლექსს ეწვივნენ. გაიგეს დარიალის ციხისა და ხეობის ისტორია, მისი სტრატეგიული დანიშნულება უძველესი დროიდან საქართველოს სახელმწიფოსთვის. ექსპედიციის პირველი დღე ნამგზავრი და დაღლილი სტუდენტებისთვის შთამბეჭდავი აღმოჩნდა. მამა კონსტანტინემ დილით წირვაზე დაგვიბარა დაბა სტეფანწმინდის მიქაელ მთავარანგელოზის სახელობის საკათედრო ტაძარში.

ექსპედიციის ყველა დღის აღნუსხვა და შთაბეჭდილებების გაზიარება საგაზეთო სტატიის ფორმატით ძალიან რთული იქნება, თუმცა უნდა აღვნიშნო, რომ 4 აგვისტოდან 18 აგვისტომდე სტუდენტებმა სტეფანწმინდის 15-მდე სოფელი მოინახულეს მამა კონსტანტინესთან ერთად, ყოველი მათგანი განსაკუთრებული სილამაზით, ისტორიული ძეგლებითა და ხალხით გამოირჩეოდა. სტუდენტების მიმართ დამოკიდებულება საოცრად თბილი იყო. როცა მოსახლეობა იგებდა, რომელი უნივერსიტეტიდან ვიყავით, სურვილს გამოთქვამდა, რომ მათ შვილებს ჩვენს უნივერსიტეტში გაეგრძელებინათ სწავლა. სულიერად ასე მდგრადი საზოგადოება, რელიგიურად გაწონასწორებული და მართლმორწმუნე არც ისე ბევრი მოიპოვება ჩვენს ქვეყანაში. ყველა ეკლესიასთან და სალოცვთან მისავლელი გზა გაწმენდილი და მოვლილია, რაც მეუფისა და მის გვერდით მდგომი სამღვდელოების დამსახურებაა და ასევე მოსახლეობისაც, რომლების დიდ პატივს სცემენ საქართველოს სამოციქულო ეკლესიასა და საქართველოს კათოლიკოს-პატიარქს, ილია II-ს.

ექსპედიციის ფარგლებში მოვლილი სოფლების ნუსხა საკმაოდ დიდია: არშა, სნო, სიონი, ახალციხე, გერგეთი, გარბანი, ჯუთა, აჩხოტი, ყანობი, ხურთისი, ცდო. სტუდენტები ამ ხნის განმავლობაში კიდევ უფრო გაძლიერდნენ ქრისტესმიერ სიყვარულში. ემზადებოდნენ აღსარებისთვის, რათა შემდგომ ზიარება მიეღოთ. არ შეიძლება არ გამოვყოთ რამდენიმე სოფელი, რომელმაც წარუშლელი კვალი დატოვა ექსპედიციის მონაწილეთა გულში. სოფელი სნო - სრულიად საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქის უწმინდესისა და უნეტარესის, ილია II-ის მშობლიური სოფელი. დილით წირვის ჩატარების შემდეგ იკურთხა წყალი და სტუდენტებთან ერთად სოფელი სნოც. უწმინდესისა და უნეტარესის ილია მეორის კლასელმა სანდრო ბიძიამ (გელაშვილი) ახალგაზრდებს პატრიარქის მოკლე ბიოგრაფია გააცნო. ინტერესი გამოიწვია სოფლის ისტორიამ. სოფელი სნო წარმოდგენილია ქართული კულტურული მემკვიდრეობის მრავალი ძეგლით: დარყის წმინდა გიორგის ეკლესია, რომელიც მთის წვერზე დგას. ეკლესიას აქვს ზურგიანი კოშკი, რომელიც ძლიერ დაზიანებულია და შემორჩენილია მხოლოდ ოთხი მეტრის სიმაღლის ყრუ კედლები. კვირეღვთისშვილების ნიში და ნადარბაზევის ეკლესია. სოფლის განაპირას კი მდებარეობს ღუდუშაურთა ციხე, რომელიც XVI-XVIIს-ს მიჯნაზე ხევის მოურავის შიოლა ღუდუშაურის დაკვეთითაა აგებული და ქართულ ციხე-სიმაგრეთა შორის განსაკუთრებული ადგილი უკავია. სნოს ციხის ამგების ან მეპატრონის შესახებ ისტორია დუმს. სნოს ციხე აკონტროლებდა ხევიდან მიმავალ მოკლე გზას, რომელიც გადიოდა ხევსურეთზე, ფშავზე და გუდამაყრის ხეობით მთიულეთზე. წარუშლელი შთაბეჭდილება დატოვა სტუდენტებზე სოფელ ახალციხის ღვთისმშობლის შობის სახელობის ისტორიულმა ტაძარმა, სადაც დასვენებულია თამარ მეფის მიერ შეწირული ჯვარი. როგორც წარწერა გვამცნობს, ზურაბ ერისთავმა აღადგინა შაჰ თამაზის მიერ იავარქმნილი ჯვარი და ისევ ტაძარს შესწირა, ახალციხიდან სტუდენტები სოფელ ქოსელთაში ავიდნენ, სადაც სოფლის ერთადერთ მაცხოვრებელს, ვახტანგ ფიცხელაურს გაესაუბრნენ, რომელიც თვალცრემლიანი უყვებოდა სტუდენტებს სოფლის საგმირო ისტორიას. ექსპედიციის მონაწილე დაქორწინებულმა წყვილმა ირაკლი მექვევრიშვილმა და გვანცა ჩხეიძემ თავიანთი სამი შვილით ამ მხარეში დასახლების სურვილიც კი გამოთქვეს.

ექსპედიციის კულმინაცია თრუსოს ხეობა იყო. საოცრად მძიმე სანახავია დაცლილი სოფლებისა და ყორეჩამოქცეული სახლების ყურება, თუმცა ხეობაში საუკუნეები დაგყურებს თავს თავისი თვალწარმტაცი ბუნებით მედიდურად მდგარი ციხე-კოშკებით. თრუსოს ხეობის ახალი სიცოცხლე იქ გაშლილი სამონასტრო საქმიანობაა, რასაც დედათა და მამათა მონასტერი ემსახურება. სამზადისი ხეობაში წასავლელად ღვეზელების ცხობით დაიწყეს გოგონებმა, საგზალი გაამზადეს და დილით 12 კილომეტრიან გზას დაადგნენ. ამ დაცარიელებულ ადგილას კავკასიის საერთაშორისო უნივერისტეტის სტუდენტებმა ქართული სული, ქართული ჟინი და სამშობლოს დიდი სიყვარული მიიტანეს.

დასასრული ყველაფერს აქვს. საინტერესო მასალები შეგროვდა. მამა კონსტანტინე აღფრთოვანებას ვერ მალავდა კსუ-ს სტუდენტებით და ისინიც მუდამ წიწილებივით გარს ეხვივნენ. გვიჭირდა მასთან გამომშვიდობება. მოძღვარმა უდიდესი სულიერი საზრდო მისცა სტუდენტებს. მადლობა, მამა კონსტანტინე, გაწეული მადლისა და თანადგომისთვის, რაც თქვენ ჩვენ მიმართ გამოხატეთ. მადლობა ექსპედიციის ყველა წევრს (ბექა ცოტნიაშვილი, ნოდარ ჭუმბურიძე, ვაკო დოიჯაშვილი, გიორგი ქარჩავა, ირაკლი მექვევრიშვილი, გვანცა ჩხეიძე, ნათია კონჯარია, ქეთი წულაია, ანანო სულუხია, მაია შონია, სოფო მძევაშვილი, ნათია ბარამიძე, ქრისტინე ციკოლია, ნატალი კურტანიძე, თამარ ფაღავა, სალომე ახალკაცი, ნინო ნერსეზაშვილი, მარი ნადირაშვილი) იმისთვის, რომ ასეთი კარგები ხართ, იმისთვის, რომ ასე ძალიან გიყვართ თქვენი ქვეყანა, იმისთვის, რომ თქვენ ასახელეთ კავკასიის საერთაშორისო უნივერსიტეტი!

და ბოლოს, მადლობა მინდა გადავუხადო საქართველოს საპატრიარქოს: საჩხერისა და ჭიათურის მიტროპოლიტ დანიელს, მამა გიორგისა (ფიცხელანი) და მამა ზაქარიას (გათენაძე), კავკასიის საერთაშორისო უნივერსიტეტის კანცლერს, ვახტანგ წივწივაძეს, რომლის მორალური და მატერიალური მხარდაჭერა სტუდენტთათვის დიდი სტიმულის მომცემი იყო.

კსუ-ს ასოცირებული პროფესორი

ისტორიის დოქტორი, ექსპედიციის ხელმძღვანელი ქეთევან შოშიაშვილი